Mediation vanuit systemisch perspectief

Arbeidsmediator vanuit systemisch perspectief en systemisch adviseur

Ik ben zo'n 10 jaar mediator. Het afgelopen jaar deed ik de opleiding ‘Systemisch adviseren & Teamcoaching’ aan het Bert Hellingerinstituut. Aanvankelijk kon ik systemisch adviseren en mediation niet rijmen. Met name 'adviseren' strookte niet met het (soms strakke) keurslijf van de MfN-registermediator, zo leek het. (de gedragsregels gebieden: gij zult niet adviseren! :-)

Inmiddels weet ik dat het totaal niet botst. Integendeel. Ten eerste een nadere blik op het woord ‘adviseren’. Wat is dat eigenlijk? Adviseren - afkomstig van het Latijn ‘ad visere’ - betekent letterlijk ‘mee-kijken’. Meekijken met wat zich toont, met wat er is, met wat zich aandient. De systemisch adviseur vraagt zich af wat het logisch maakt dat het is zoals het blijkbaar is en gaat samen met de persoon/personen op zoek naar de logica ervan.

Even kort iets over systemen. Ieder systeem (jijzelf, maar ook een team, of een organisatie; het zijn allemaal systemen) heeft bepaalde basisbehoeftes. En voor ieder systeem gelden wetmatigheden. Als een basisbehoefte niet vervuld is gaat het systeem (veelal onbewust) bewegen om te zorgen dat het op orde komt. Er kan wrijving ontstaan, bijvoorbeeld over wie de baas is, wat je plek is, wat je geeft of ontvangt. Of er kan weerstand ontstaan tegen vernieuwing.

Zo bekeken blijkt het leeuwendeel van de arbeidskwesties in mediations terug te voeren op iets systemisch (te weinig erkenning, disbalans geven/ontvangen, plekgedoe, etc.). Op het moment dat partijen dat zien werkt dat ontschuldigend. Het is opeens 'logisch' dat dit arbeidsconflict er is. Dus het stellen van systemische vragen, en de kwestie beschouwen vanuit systemisch perspectief, brengt soms lucht.

Zo had ik recent een zelfsturend team aan tafel in een arbeidsmediation. Op papier waren ze gelijk en hadden ze evenveel te zeggen. In de praktijk bleek de werkverdeling een strijd (wie mag welke klussen doen en wie doet de ‘rotklusjes’?), werd er geschermd met hoe lang eenieder er werkte, ontstonden er bondjes en was er onderling geroddel. Een systemische basisbehoefte is het hebben van een duidelijke plek binnen een heldere ordening: wie gaat waar over, wat is ieders geëigende taak, wie neemt welke beslissingen? Als dat niet expliciet besproken wordt, wordt het impliciet in de onderstroom bepaald en ontstaat er logischerwijs strijd. Ook als er formeel geen hiërarchie is, zijn er informeel toch altijd rangordes die erkenning zoeken. Zoals hier bijvoorbeeld jaren werkervaring, opleidingsniveau of leeftijd.

Nog een voorbeeld. Een werkneemster werkt ruim 20 jaar bij een organisatie, nooit kreeg ze een slechte beoordeling. Ze heeft het wel en wee van de organisatie meegemaakt, inclusief reorganisaties en een heftige fusie. Nu krijgt ze een nieuwe manager. Deze manager is beduidend jonger en nieuw in de organisatie. De manager heeft de opdracht te vernieuwen en begint vol enthousiasme aan haar taak. Maar in het team, en met name bij deze oudere werkneemster, stuit ze op ongelooflijke weerstand. Dat escaleert tot ze er allebei ziek van zijn. Een systemische basisbehoefte is dat het verleden erkend moet worden als basis waarop het heden bestaat en de toekomst ontstaat. Zonder het verleden was er niets. Het team miste (grotendeels onbewust) deze erkenning en kon niet mee naar een nieuwe toekomst. En deze werkneemster in het bijzonder kon de nieuwe leidinggevende niet in haar rol accepteren, als niet ook gezien werd dat er andere rangordes zijn die erkenning willen (leeftijd, aantal jaren in dienst).

Dus ik ben nu een mediator die ook met regelmaat systemische vragen stelt. Mijn arsenaal aan vragen en interventies is uitgebreid en dat ervaar ik als ontzettend verrijkend en effectief. Toch is mediation zeker niet hetzelfde als systemisch adviseren en zijn dit absoluut twee verschillende diensten.

Vanaf nu kun je mij ook inhuren om met jou een systemische verkenning te doen. Als systemisch adviseur kijk ik met je mee naar waar jij staat in een werkcontext. Wie ben jij als werknemer, werkgever, leidinggevende, zakenpartner, teamlid, etc. temidden van team(s), afdeling(en), organisatie(s)? Een systemische verkenning is nuttig als je licht wilt werpen op de grotere context en wilt begrijpen waarom zaken gaan zoals ze gaan, waarom je steeds weer tegen iets aanloopt, waarom iets maar niet wil werken, waarom er spanning is, etc. Door uit te zoomen zie je waar je staat en begrijp je wat je vanuit jouw plek wel en niet kunt veranderen, en wat daarvoor nodig is.

Wellicht tot ziens!